İstenmeyen gebelikleri önlemek için çiftlerin kullanabilecekleri çok çeşitli yöntemler mevcuttur. Bu yöntemlerin bir kısmı kadının kullanımı içinken bir kısmı erkek için geliştirilmiştir.
Gelişmiş ülkelerde en sık kullanılan yöntem doğum kontrol ilaçlarıdır. Her yöntemin kendine göre iyi ve kötü özellikleri bulunmaktadır. Başlıca korunma yöntemlerini özetlemek gerekirse;
- Hormonal yöntemler
- Bariyer yöntemleri
- Rahim içi araçlar
- Cerrahi yöntemler
- Doğal yöntemler
- Acil kontrasepsiyon
1.Hormonal Yöntemler:
Vücuttaki hormonların benzerleri verilerek yumurtlama engellenerek gebelik oluşumu önlenir.
- Doğum kontrol hapları: Adet döneminin başında başlanır. Hergün aynı saatte alınmalıdır. Etkinliği en yüksek yöntemlerden biridir. Bırakıldığında doğurganlık hemen geri gelmektedir.
- Aylık ve 3 aylık iğneler: Aylık ve 3 aylık uygulanabilir. Adet döneminin ilk 5 gününde uygulanması gerekir. Adet düzensizliği, hatta hiç adet görememe, memelerde gerginlik hissi yan etkilerdendir. Uygulanması kolay, güvenilirliği yüksektir.
- İmplant: Cilt altına basit bir cerrahi işlemle uygulanır. 3 sene koruyuculuğu vardır. 3 sene sonra yenilenmesi gerekmektedir.
- Bariyer Yöntemleri:
- Sperm geçişini fiziksel olarak engeller. Yumurtlamaya bir etkisi yoktur. Sperm ile yumurtanın birleşmesi önlenir.
- Kondom: İlişkinin hemen başında takılması gerekir. Düzgün kullanılması halinde koruyuculuğu çok yüksektir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan da korur. Erkek tarafından kullanılan etkili bir yöntemdir.
- Diyafram: Lateks bir bariyerdir. Kadının rahim ağzına yerleştirilir. Spermin rahim ağzından geçip rahime ulaşmasını engeller. Kullanması zordur. Yaygın kullanılmamaktadır.
3.Rahim içi Araçlar:
- Bakırlı Spiral: Bakırdan yapılmış T şeklinde spirallerdir. Takılıp çıkarılması kolaydır. Etkin bir korunma sağlar. Adet kanamalarını arttırabilir. Adetliyken takılıp çıkarılması önerilir.
- Hormonlu Spiral: Rahim içi araç etkisinin yanında içerdiği hormonun yavaş salınımı neticesi gebelikten korunmayı sağlar. Artmış adet kanamalarını azaltır. Rahim duvar kalınlaşması tedavisinde de kullanılabilir.
4.Cerrahi Yöntemler:
- Tubal Ligasyon: Kadının sezaryen veya başka bir karın içi ameliyatı sırasında açık ya da laparaskopik yöntemle veya sadece işleme yönelik laparaskopik tüplerin bağlanma işlemidir. Yan etkisi düşük, geri dönüşü zor, etkinliği çok yüksektir.
- Vazektomi: Erkeğin tüplerinin bağlanma işlemidir. Erkekte tüpler karın dışında oldukları için lokal anestezi altında kolayca yapılır. Etkin ve kolay bir yöntemdir. İlk iki ay oluşmuş sperm akışı olabileceği için ek yöntem kullanmak gerekmektedir.
- Doğal Yöntemler:
- Geri Çekme: Erkeğin boşalma esnasında kendini geri çekme yöntemidir. Ancak boşalma öncesi salgılanan sıvılarda da sperm hücresi bulunabileceği için etkin bir yöntem değildir.
- Takvim Yöntemi: Düzenli adet gören kadınlarda yumurtlama döneminde vücut ısıları artar ve vajinal salgılar değişkenlik gösterir. Bu dönemlerde ilişkiden kaçınarak ya da ek yöntem kullanarak gebelikten korunma sağlanabilir.
- Emzirme: Kadınlar lohusalık dönemlerinde düzenli emzirmeleri neticesi yumurtlamalarını engelleyebilmektedirler ancak yine güvenilir yöntemler değildir.
6.Acil Kontrasepsiyon:
Doğum kontrol hapı kullanırken almayı unuttunuz, prezervatifle korunurken prezervatif yırtıldı, spiraliniz düştü, doğal yöntemler kullanırken kazalar oldu veya ilişkiye hazırlıksız yakalandınız; Böyle durumlarda yapmak gereken acil kontrasepsiyon yöntemlerinden faydalanmaktır. Bunlardan en sık kullanılanı herkesin bildiği ertesi gün haplarıdır.
- Ertesi gün hapları: İlişki sonrası ilk 24 saatte alındığında yüksek oranda koruma sağlar. İlk 3 güne kadar etkilidir. Her adet döneminde bir kere kullanılabilir. Sık kullanılması adet düzenini bozabilir tavsiye edilmez. Sadece şüpheli durumlarda kullanılması önerilir ve etkilidir. Bu bir düşük yöntemi değildir, diğer kontrasepsiyon yöntemleri gibi gebeliğin oluşmasını engeller. Oluşmuş gebeliğin sonlandırılması durumu söz konusu değildir.
- Rahim içi araç uygulaması: İlişki sonrası ilk 5 gün içinde uygulanması halinde etkin bir koruma sağlar. Adet dönemi dışında uygulanması zordur özellikle hiç doğum yapmamış kadınlarda uygulama ağrılı olabilir.
Kaynak: https://dktinternational.com.tr/gebelikten-korunma-yontemleri/